De fabriek van S.H.Taconis
In 1817
kocht Hendrik Taconis op de hoek van de Munniksteeg en Dracht een pand uit 1741
met een mooie klokgevel. Hij kocht dit voor zijn zoon Siemon, die er een
tabakskerverij wilde starten. Op 18 mei 1818 werd de fabriek officieel
ingeschreven en kreeg de naam “Het gekroonde tabaksvat”. De kerverij
produceerde in aanvang rook- en snuiftabak.
Enkele jaren
later veranderde hij zijn fabrieksnaam in “De Rookende Moor“. Aan de
Dracht-zijde was de winkel gesitueerd met de bovenwoning. Zie links op de foto
de winkel met klokgevel van Taconis: https://werkgroepoudheerenveen.nl/?view=article&id=60:dracht-1904&catid=8
Achter bij de Molenwijk werd de fabriek met
machines in de bestaande bebouwing gerealiseerd met een hoge schoorsteen als
afvoer. De fabriek draaide naar behoren, ook in tijden dat de tabak duurder
werd. Zo werd de tabak in 1839 met 5 cent per pond verhoogd. In 1874 werd
uitbreiding van het personeel gevraagd. Er werden 2 a 3 tabakskerversknechten
gevraagd.
In 1882 kwam
zijn zoon Johannes Hendrik Taconis ( geb. 1863 ) in het bedrijf werken. Hij was
een harde werker, reisde veel in de regio om klanten te verwerven. In de
periode dat de fiets nog niet was uitgevonden reisde hij per diligence en
verder te voet naar de omliggende dorpen. Hij werd al snel de belangrijkste
persoon en leidde de fabriek die zijn naam veranderde in S.H.Taconis & Zn. Tijdens
zijn werkzame periode bekleedde hij diverse functies in het Heerenveense
maatschappelijk leven.
In 1908
werden nieuwe stoommachines in de fabriek geïnstalleerd. De motoren waren
krachtiger en dat was in de steeg te merken. Deze zat vol waterdamp met
zwevende tabaksdeeltjes als er stoom werd afgeblazen. Aan de gevel van de
winkel hing een metalen uithangbord met een geschilderde afbeelding van een Moor
in een rokje en veren op het hoofd. Aan
weerskanten van het bord hingen twee rollen tabak.
In 1915
kregen de tabaksfabrieken te maken met een prijsverhoging van de ruwe tabak en
de vrachtkosten. De prijs van een pond tabak werd weer met 5 cent verhoogd.
Drie jaar later vierde de fabriek haar 100-jarig bestaan. Kerver A. Wapstra
deelde mee in de vreugde, hij vierde gelijk zijn 50-jarig jubileum als
werknemer bij de fabriek. In 1920 gingen de verkopen achteruit en moesten een
aantal werknemers worden ontslagen. Een trend die zich in de gehele branche
voordeed. Men vulde het verlies aan door sigaren in de winkel te verkopen o.a. van
de Vereenigde Rotterdamse sigarenfabriek.
In 1930
draagt de fabriek inmiddels de naam “N.V. Tabak- en Sigarenfabriek De rookende
Moor”, tevens groothandel in sigaren en sigaretten. In 1934 staat een
advertentie in de krant met het volgende gedicht:
Een bijzonder tabaksblik zit in de collectie van het museum
in Deventer. http://www.collectiedeventermusea.nl/Details/collect/404833
Taconis gebruikte diverse reclame-uitingen om zijn
bekendheid te vergroten. Naast de advertenties in de krant verschijnen er
lucifersdoosjes, sluitzegels en liet hij bij een pijpenfabrikant uit Gouda een
kleipijp met firmanaam vervaardigen.
 |
| van links naar rechts: sluitzegels - reclamepijp - lucifersmerk |
TABAKSMERKEN Taconis: o.a. Beste
fijne gele krul, Beste blanke Baaij, Beste lichte pruim, Munt baai, Friesche Heerenbaai,
Heerebaai Krultabak, American shag.
In 1938 werd de fabriek door de inmiddels 75-jarige
Johannes Hendrik opgeheven en in 1939 overgenomen door Douwe Egberts. De mooie
klokgevel van de winkel wordt afgebroken. In 1949 overlijdt J.H.Taconis. In
1957 is er nog een televisie-uitzending gewijd aan “De rookende Moor”.
= Overige Tabaksfabrieken in Heerenveen =
Op 14 maart 1939 is de N.V. Tabaksfabriek “De Oude
Rooker” ingeschreven bij de Kamer van Koophandel. Directeuren zijn: G.J.Hofman
Jr, J.P.H.van Rooij en W.F.Meuleman.
Het verhaal gaat dat na beëindiging van de fabriek van
S.H.Taconis een doorstart werd gemaakt met een nieuwe naam. Dat zou “De oude
Rooker” kunnen zijn. Douwe Egberts heeft Taconis wel overgenomen, maar zou geen
interesse hebben in de oude tabaksmachines van Taconis.
Op 10 mei 1940 treedt G.J.Hofman Jr uit als directeur en
wordt opgevolgd door E.H.F.Pas.
Op 24 juli 1940 wordt A.IJ. de Boer aangesteld als
fabriekschef.
De kleine fabriek produceerde diverse rooktabakken met
o.a. de merken Goud Burcht, Zilver Burcht en Rood Burcht, en o.a sigaretten van
het merk Macito.
De fabriek heeft tot 1949 geproduceerd, waarmee de
laatste tabaksfabriek uit Heerenveen verdween.
Op 19 april 1874 werd de fabriek de “Nieuwe rookende Moor
opgestart door De Vries & Haven. J.P de Vries was de directeur/eigenaar. Er
zijn geen relevante gegevens over deze fabriek bekend. Advertenties voor
knechten worden tussen 1880 en 1882 geplaatst. Opmerkelijk is dat deze fabriek
met zijn naam naast “De rookende Moor” van Taconis opereerde. En dat in
dezelfde gemeente. Men mag aannemen dat deze fabriek ongeveer 10 jaar heeft
bestaan.
Tabaksfabriek “De
Amerikaan”
P.W.Taconis bezat een kleine tabakskerverij in
Heerenveen.
Op 2 januari 1882 deed hij zijn tabakskerverij en handel
in sigaren over aan K.T.Dijkstra in Heerenveen.
Vermeldingen:
1856 – S.A.Taconis Wzn biedt zijn tabaksfabriek met
pakhuis en kruidenierswinkel te koop aan. Het onroerend goed is gesitueerd aan en
nabij de Dracht.
1858 – A.de Vrieze bestiert de Tabaksfabriek “De
Nederlandsche Leeuw”. In 1867 wordt de tabakskerverij als het koopmanshuis en
pakhuis te koop aangeboden. De kerverij stond aan de Lindengracht te
Heerenveen.
1861 – Tjebbe Hessels de Jong, zoon van wijlen Hessel
Douwes de Jong wordt handlichting verleend tot het uitoefenen van een
Tabaksfabriek en drijven van nering en handel.
Bronnen:
-
Krantenarchief
Delpher
-
Artikel: Een
rookende Moor in Heerenveen door Louis Westhof z.j.
-
Oud Heerenveen –
artikel Wibbo Westerdijk (2012)
-
Afbeelding
kleipijp –kleipijp.nl
-
Overige afbeeldingen
uit privé collecties en marktplaats
