Op 19 mei 1860 startte G.W.L. van Elwe een tabaksaffaire in
tabak, snuif en sigaren in de Weteringstraat 90 in Amsterdam. In datzelfde jaar
ging hij in ondertrouw met F. J. Bruant en trouwde op 23-10-1860. Vanaf
ongeveer 1865 werkte Jan Paulus Zwier, spottend “Jantje Pietje” genoemd, in de
zaak van Van Elwe. De zaak heette van oudsher “Het wapen van Spanje” en werd in
1707 opgericht.
Op 24 september 1877 kwam Van Elwe op 47-jarige leeftijd te overlijden,
de zaak ging verder onder de naam Wed. G.W.L. van Elwe-Bruant maar niet lang.
Want op 16 januari 1878 nam Jan Paulus ( J.P.) Zwier de zaak
over. Jan Paulus zou zijn hele leven vrijgezel blijven.
Jan Paulus Zwier
Na de overname handhaafde J.P.Zwier de firmanaam “Firma
G.W.L. van Elwe”. In 1881 liet hij het merk “Het wapen van Spanje” en “Het
Rijksmuseum” inschrijven in het merkenregister.
Inmiddels verkocht hij niet alleen tabaksproducten maar
fabriceerde ook tabak, snuif en sigaren. Ook bleef hij sigaren van anderen
verkopen zoals de merken “Schuttersmaaltijd” en “Kroonprinses Wilhelmina” later
veranderd in “Koningin Wilhelmina”.
De firma had een winkel, een kerverij op de begane grond, en
een sigarenmakerij op de bovenste verdieping.
In 1888 kwam op 12-jarige leeftijd zijn neef Hendrik
Nicolaas Zwier (H.N.), als halve wees naar Amsterdam. Hij kwam bij J.P. in de
leer om het vak te leren.
Het familiebedrijf bestond toen uit J .P. Zwier de eigenaar,
Grootje, de grootmoeder van H .N. Zwier die bij J.P. kwam wonen en het
huishouden bestierde, H.N. Zwier, de meesterknecht en nog een knecht.
Afzetgebied van hun producten was Amsterdam, Zaanstreek en Gorkum waar familie
woonde. Vaak werden de bestellingen in de regio met de auto rondgebracht.
In 1895 werd de Weteringbrug weggehaald, hetgeen de
bereikbaarheid naar de winkel verkleinde. Hendrik maakte daarom een
aantrekkelijke etalage om het klantenbezoek te stimuleren.
De sigarenmakerij werd omstreeks 1900 opgeheven, er werden
alleen sigaren van andere fabrieken in de winkel verkocht.
Jan Paulus raakte aan de drank en leefde tenslotte alleen op
jenever spek en spekvet. Eigenlijk runde Hendrik toen al de tabaksfabriek “het
wapen van Spanje”.
In 1910 werd door gebrek aan activa het faillissement over
de firma uitgesproken. J.P. verliet de zaak, maar bleef boven de fabriek wonen.
Hendrik Nicolaas Zwier
Hendrik nam de zaak over en wist de fabriek weer winstgevend
te maken. Vooral tijdens de 1e wereldoorlog werd er goed geboerd. Er
lagen grote voorraden tabak in de fabriek opgeslagen zodat er geen sprake was
van schaarste.
In 1920 werden de oude panden aan de Weteringstraat
afgebroken en werd op dezelfde plek een nieuwe fabriek gebouwd. Links de winkel
met daarachter de kerverij met een tabakseest (nog met kolen gestookt), een
steelpletmachine en een kerfmachine.
Rechts aan de voorkant achter de dubbele deuren stond
de auto en was tevens de ingang van de fabriek.
Ondanks de roerige dertiger jaren bleef Hendrik de
fabriek draaiende houden. Tijdens de 2e wereldoorlog ging het echter
bergafwaarts. Gebrek aan tabak doordat de aanvoer uit Nederlands-Indië staakte
deden uiteindelijk de fabriek de das om. In 1946 heeft H. N. Zwier zijn zaak
opgeheven. Een broer van Hendrik zou de zaak overnemen maar omdat hij bij nader
inzien er toch geen brood in zag is het doek definitief gevallen. Daarmee kwam
een einde aan een bijna 70-jarig familiebedrijf.
Na de sluiting
Hoogstwaarschijnlijk zal het fabrieksmerk doorverkocht zijn,
want rond 1946/1947 verschenen er pakjes tabak met opschrift “gefabriceerd door
tabaksfabriek v/h H.N.Zwier” op de markt. Het zijn met name verpakkingen
amateurtabak uit 1946/47. Op de Banderollen staat de fabrikant vermeld: Tabaksfabriek C.G.J.Faber Alkmaar. Op
de zijkant van de witte pakjes amateurtabak staat een ander adres: Singel 7-9
Amsterdam-C. In dat pand was op de begane grond een bedrijfsruimte gesitueerd.
Heeft Faber hier met de machines van H.N.Zwier geproduceerd? Of werd het
gebruikt voor de distributie van tabak voor de afnemers uit Amsterdam e.o.? We
kunnen er alleen maar naar raden.
Ook het oude merk 1707 van Zwier werd van
stal gehaald, met de toevoeging “oudste tabaksfabriek in Nederland”. Deze
pakjes zijn van iets latere datum en komen ook van Faber uit de Spanjaardstraat
19 in Alkmaar.
Over de fabriek van Faber is verder weinig bekend.
Aangenomen mag worden dat de productie van korte duur is geweest en rond 1950 werd
beëindigd.
 |
| Pijpenkop J.P.Zwier |
Bronnen:
-
Delpher krantenarchief diverse kranten uit 1860-1946
-
Correspondentie met Prof. F.H.Kreuger (2013)
-
Foto’s en afb. uit het familiearchief van F.H.Kreuger
-
Verpakkingen uit diverse privécollecties
Geen opmerkingen:
Een reactie posten