dinsdag 17 november 2020

De bolknak

 De Bolknak sigaar

Sigaren vanaf 1850 werden meestal gemaakt naar het model tuitknak. Het einde van de sigaar liep af in een smalle tuit. Met behulp van een sigarenknipper werd het puntje voor het roken eraf geknipt.


Ritmeester staat in de geschiedenis bekend als de uitvinder van de bolknak. Toch is de naam bolknak al eerder bekend. In een advertentie uit 1909 adverteert de firma Gebr. Machielse, sigarenfabrikant uit Haarlem een 3 cents sigaar van het merk Darwel Borneo bolknak. Op een kistverpakking van de fabriek H.K.D. rond 1930 staat de naam bolknak ook vermeld.

In het begin van de dertiger jaren werden uit Duitsland veel goedkope sigaren geïmporteerd. Naar aanleiding hiervan begon Ritmeester in 1933 met het ontwikkelen van een nieuw apart model dat bekend zou worden als de bolknak. De sigaar, met een bol uiteinde, vereiste een bijzondere samenstelling van de melange. De melange vinden was geslaagd, echter het aantal sigarenmakers dat dit model kon maken was beperkt. Hier ontstond een groot probleem. Sigarenmakers die jarenlang de gebruikelijke modellen hadden gerold moesten nu hun hand zetten naar een geheel ander type.

Iedere fabrikant weet dat het voor mannen van 40-45 jaar een hele opgave is om zich aan te passen aan een nieuwe modernere werkwijze. Eenvoudiger zou zijn jonge sigarenmakers op te leiden maar dan zou men een hele generatie sigarenmakers uitsluiten die gewend waren aan oude modellen. Men begon met het organiseren van bedrijfscursussen. Sigarenmakers leerden de aflopende tuitknak om te vormen tot een oplopende bolknak. De cursussen werden een groot succes en ook het nieuwe model sloeg bij de sigarenrokers aan. Had Ritmeester in 1933 nog 352 arbeiders in dienst, 4 jaar later in 1937 was dit opgelopen tot over de 1100 werknemers.

Het succes van de bolknak was door andere fabrikanten niet onopgemerkt gebleven en spoedig kwam de bolknak bij de meeste fabrieken in het assortiment terecht. Ze werden gematteerd (voorzien van tabakspoeder) en ongematteerd gemaakt. Gematteerd had het voordeel dat kleurverschillen en een minder dekblad werden verdoezeld. De bolknakken werden in verschillende groottes gemaakt.

bolknak modellen - coll. F.Tijmstra

In 2018 demonstreerde Jacques Dielis, toen 84 jaar, in het van Abbe museum de vervaardiging van de bolknak. Hij was 40 jaar werkzaam geweest bij Willem II. Om de kost te verdienen moest hij 80 sigaren per uur van een dekblad voorzien. En dat 40 tot 50 uur per week.


Sigarenplank model bolknak


Tegenwoordig worden bolknakken nog weinig gerookt. Ook het matteren van sigaren is vrijwel uit de mode geraakt. Toch zijn er nog steeds bolknakken verkrijgbaar. Agio maakt ze onder het oude langlopende merk “Gouden Oogst”.

Bronnen:
- Delpher div. krantenartikelen
- voorwerpen uit collectie van de schrijver
- kist Museum Kemperland
- Artikel Eindhovens Dagblad 05-04-2018