HEERENBAAI VERPAKKINGEN

Heerenbaai valt onder tabak die gesneden werd op de z.g.n. baaisnede met een breedte van 1 tot 2 mm. Baaien werden in korte of lange pijpen gerookt, vroeger in de bekende lange Gouwenaar, later in de houten pijpen met een niet al te kleine kop.

Nadat de tabak in de fabriek een aantal bewerkingen had ondergaan was de laatste bewerking het kerven. Er waren vroeger winkeliers die met een kleine handbediende kerfmachine hun eigen tabak kerfden. Maar meestal werd het in grotere fabrieken gedaan. Eerst met een grotere kerfmachine, later aangedreven op stoom. Jan de Ruijter beschikte in 1860 al over een een kerfbank, pletmachine en eest aangedreven door stoom. Tussen 1910 en 1930 ging men over op elektrisch aangedreven kerfbanken die men heel nauwkeurig kon instellen. Alle tabak werd in een vochtige toestand gekorven, anders zou de tabak breken. Er werd op verschillende breedten gekorven. Grove snede had een breedte van 6 tot 10 mm en werd hoofdzakelijk verwerkt tot pruimtabak.Verder had men de krulsnede van 2 tot 3 mm, de middelsnede van 3 en 4 mm, de mixturesneden van 2,5 mm en de Baaisnede variërend van 1 tot 2 mm. De allerfijnste snede was de shagsnede, van 0,5 mm.

De bekendste onder de baaien is de Friesche Heerenbaai. Van oorsprong zou deze baai in Friesland geproduceerd moeten zijn en werd door de kwaliteit van de melange een veelgevraagd artikel. Dat verleidde diverse concurrerende fabrieken in andere provincies de baai na te maken. Ieder, met zijn eigen melange, verkocht Friesche Heerenbaai. De naam was immers niet beschermd. Zo kennen we o.a. Friesche Heerenbaai van Philips uit Maastricht, Fransen & Zoon uit Kampen, Garrelts & van Deen uit Winschoten, Roelfsema & v.d.Helm uit Zwolle, Roelfsema uit Winschoten, Lieftinck uit Groningen, en Dijkstra uit Amsterdam.
Wanneer de naam voor eerst gebruikt werd is mij niet bekend. Omdat de tabak in een ruime kop gerookt dient te worden zou dat eind achttiende eeuw kunnen zijn. In de krant uit 1869
werd de naam Friesche Heerenbaai genoemd.

(Heeren)baai werd door pijprokers veel gerookt. Alle grotere fabrieken hadden deze baai in hun assortiment. De baai werd verkocht in verpakkingen van 50 gram, 100 gram  maar meestal in 250 grams verpakking. Een aantal fabrieken maakten voor de 250 grams verpakking een blikken trommel, gebruikt als geschenkverpakking, maar ook om de tabak te bewaren tegen het uitdrogen. 

Opvallend is dat de meeste Heerenbaaien prachtig geillustreerd zijn. Dikwijls welgestelde Heerenboeren  die onder het genot van een drankje een pijpje roken ( Douwe Egberts, Niemeijer, Lieftinck, Philips, Pool, Taconis, Garrelts van Deen, De Haas).
Een fraaie afbeelding is de zondagse rit met het rijtuig van Groenevelt.
Moderner uitgevoerd zijn de Gentlemen bij Roelfsema en Kreykamp.
Maar ook gewone boeren, en schippers zijn afgebeeld  b.v .bij Fransen, Goosens, Van den Helm, van Nelle en Dobbelmann.
Bij het derde motief werd gebruikt gemaakt van oude afbeeldingen uit de tabakshandel. Zie de verpakkingen van Fransen, Spanjer Osinga, Moll en Dijkstra.

.

                                                                                    G.Goosens Harderwijk

       

                                                                     blik voor 250 gram tabak

      Blik 1939 n.a.v 75-jarig Jubileum

  

Soms maakten sigarenfabrieken een uitstapje naar tabak. Zoals Hofnar met een pakje Friesche Heerenbaai in de jaren'30. Blijkbaar was het geen succes, want Hofnar is er niet mee doorgegaan.

Bronnen:

Vakopleiding voor de detailhandel

Afbeeldingen: diverse prive-collecties

Krantenadvertentie: kranten.delpher.nl